یکی از سیاستهای ذیل قانون جهش تولید دانشبنیان، سیاست اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه است با استفاده از این قانون، بنگاهها و صنایع مختلف میتوانند معادل با هزینهای که در تحقیق و توسعه دارند، از دولت اعتبار مالیاتی کسب کنند.
گروه علم و پیشرفت علاقمندان به حاج منصور ارضی؛ در حدیثی از امام صادق (ع) نقل شده است که کسی که دو روز از زندگیاش یکسان باشد، ضرر کرده است؛ در حالی که اگر کسی امروزش بهتر از دیروز باشد، مورد غبطه دیگران قرار میگیرد. اگر این مفهوم را در امر تولید و سطح کشور در نظر بگیریم، روایتهای این چنینی در اصل به یکی از موضوعات مهم علم اقتصاد، یعنی «بهرهوری» اشاره دارند. در عمل یکی از ابزارهای مهم افزایش بهرهوری در صنایع، استفاده از توسعه فناوری است که این امر به کمک سیاستگذاریهای مناسبی مانند تخصیص اعتبار مالیاتی محقق میشود.
بهرهوری، ابزار اصلی رشد و توسعه اقتصادی
مفهوم بهرهوری در علم اقتصاد و مدیریت، به میزان خروجی نسبت به هزینه انجامشده اشاره دارد و به نوعی نقطه مقابل ورشکستگی است. اگر در یک سازمان، سود حاصل از فروش محصولات یا خدمات، کفاف هزینههای تولید را ندهد، آن سازمان ورشکسته میشود و در نقطه مقابل، سازمانی که بهرهور عمل میکند، سعی دارد بیشترین خروجی را با کمترین هزینه ممکن به دست آورد.
یکی از موضوعات مهم در افزایش بهرهوری، استفاده بهینه از منابع است. فرایندهای تولید محصول یا خدمت باید به گونهای اصلاح شوند که منابع مصرفی مختلف مانند سرمایه و بودجه، انرژی، منابع طبیعی، منابع انسانی و… به بیشترین میزان کمیت و کیفیت در نتیجه منجر شود.
بهرهوری با یکی از موضوعات اصلی اقتصاد، یعنی رشد اقتصادی، به طور مستقیم ارتباط دارد. در واقع، رشد اقتصادی از دو روش اصلی «افزایش کمی نهادهها و عوامل تولید» و «ارتقای بهرهوری» محقق میشود. رشد نهادهمحور که با عنوان رشد گسترده نیز شناخته میشود، مبتنی بر بسط کمی منابع انسانی و سرمایه است، اما رشد بهرهرویمحور به استفاده کارا و اثربخش از منابع تمرکز دارد.
وضعیت نامطلوب بهرهوری در ایران
وضعیت بهرهوری را میتوان به کمک شاخصها و معیارهای مختلفی پایش و ارزیابی کرد. اگر به شاخصهای بهرهوری در کشور ایران مراجعه کنیم، خواهیم دید که لازم است ابزارهای سیاستی مختلف به کار گرفته شود تا موجبات ارتقای بهرهوری را فراهم گردد.
برای مثال در زمینه انرژی، از مفهوم شدت مصرف انرژی برای بررسی بهرهوری استفاده میشود. شدت مصرف انرژی در واقع، میزان مصرف انرژی نسبت به تولید ناخالص داخلی در حوزههای مختلف از جمله صنعت، کشاورزی، مسکن و… است. مطالعات سازمان ملی بهرهوری ایران نشان میدهد میزان شدت مصرف انرژی در ایران، 2.5 برابر متوسط جهانی است و این امر حاکی از لزوم توجه جدی به ارتقای بهرهوری در کشور است. برای این کار نیز بایستی از تمام ابزارهای ممکن استفاده کرد تا منابع به شکل بهینه مورد مصرف قرار گیرند.
مقایسه شدت مصرف انرژی کشورهای مختلف
رهبر انقلاب اسلامی نیز در بسیاری از بیانات خود ضرورت ارتقای بهرهوری در کشور را به مسئولان گوشزد کردند. برای مثال ایشان در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام، در نیمه فروردینماه سال جاری اظهار کردند: انسان وقتی نگاه میکند به این سالهای گذشته، میبیند که نهفقط یکسوم رشد با بهرهوری انجام نگرفت، یعنی بهرهوری رشد پیدا نکرده و اقتصاد را رشد نداده، بلکه سطح بهرهوری بسیاربسیار پایین است. رقمهایش موجود است … بهرهوری ما در مورد آب از اغلب کشورهای دنیا کمتر است؛ در مورد انرژی، بهرهوری ما خیلیخیلی کم است. (1402/01/15)
ایشان در دیدار با کارآفرینان، تولیدکنندگان و فعالان عرصه دانشبنیان نیز بر افزایش بهرهوری به عنوان یک رکن الزامی رشد اقتصادی تأکید داشتند: